Nederlands: 'Knowing which play you are in', zo legde de Britse acteur John Gielgud ooit het begrip stijl uit. Een definitie die perfect past bij Het Zuidelijk Toneel: hoe verschillend hun producties ook zijn en hoe uiteenlopend de benaderingen van de regisseurs, telkens weten ze verdomd goed in welk stuk ze staan en waarom. Er tekent zich zo in de verscheidenheid een wonderlijke cohesie af, in thematiek ('gefrustreerd' verlangen), in vormgeving (esthetisch) en in acteerstijl (meer en meer introvert, een georkestreerde 'implosie'), waardoor elke voorstelling de stempel van Het Zuidelijk Toneel draagt. Artistiek leider Ivo van Hove regisseert 'Koppen', op basis van 'Faces', het filmscenario van John Cassavetes. Johan Simons van Hollandia regisseert 'Trojaanse Vrouwen', na 'Othello' zijn tweede grote-zaal-productie. Tot slot is er de creatie van Goethes 'Faust', in een enscenering van Guy Cassiers. Drie stukken waarin de taal en de vertaling een cruciale rol spelen: hoe laat je het Oudgrieks van Euripides, de barokke poëzie van Goethe of de intimistische taal van Cassavetes tegelijkertijd vertrouwd en vreemd klinken? Drie stukken waarin de strijd om het geluk prominent aanwezig is, alsook de twee keuzes die hieraan ten grondslag liggen: zich radicaal gooien in de zoektocht naar het geluk of zich in de eerste plaats indekken tegen meer onheil. 'Trojaanse Vrouwen', dat zich afspeelt aan het einde van de Trojaanse oorlog, is er het meest extreme voorbeeld van. De vrouwen van Troje blijft na de moord op hun echtgenoten, zonen en broers niets anders over dan te wachten. Van alles zijn ze beroofd: hun eer, hun aanzien, hun bezit, hun land. Het ongeluk heeft hen zo overweldigd, elke poging om te redden wat er te redden valt, wordt zo genadeloos afgestraft, dat ze alleen nog het onheil met open armen kunnen omhelzen en er in kunnen verzwelgen. Deze Griekse tragedie van Euripides is een staalkaart van soorten verdriet, de voorstelling in een regie van Johan Simons, een staalkaart van soorten acteren. Elke actrice oefent zich op een andere manier in de kunst van het klagen: Elsie De Brauw (Kassandra) in een ultiem gestileerde hysterie, Chris Nietvelt (Andromache) in een angstaanjagende klaagzang, en gastactrice Frieda Pittoors (koningin Hekabe) op een manier die misschien wel de ultieme vorm voor het tonen van dit lijden is: de mens wordt hond en verliest zijn taal. Er rest slechts een hartverscheurend gehuil. Zonder ooit emotioneel te worden, stippelt Johan Simons zijn stijl verder uit: een strakke, bijna strenge vorm gecombineerd met plasticiteit (extreme poses, intensieve bewegingen) en muzikaliteit (georkestreerde vormen van tekstzeggen). Vertaler Herman Altena behield de muzikaliteit van de Oudgriekse tekst. Zangeres en componiste Astrid Seriese, die de rol van het koor speelt, maakte muziek (zang en slagwerk) die nooit tot rust komt. Het juiste uitgangspunt voor een stuk waarin het ongeluk zich steeds meer opstapelt, zonder dat er ooit een eind aan komt. Heel anders is de situatie van de personages in 'Koppen'. Terwijl de Trojaanse vrouwen van Johan Simons alle reden hebben om ongelukkig te zijn, gaat het hier over dertigers en veertigers uit de gegoede Amerikaanse middenklasse die alles hebben en toch niet gelukkig zijn. Richard en Maria Forst hebben een langdurige relatie, een interessante job en financiële zekerheid. Na zijn ontmoeting met Jeannie, een luxe call-girl, neemt Richard de impulsieve beslissing te breken met het veilige leven dat hij zo zorgvuldig heeft opgebouwd. Diezelfde avond ontmoet Maria de jonge Chet. Maar wanneer definitieve keuzes gemaakt moeten worden, trekken beiden zich terug uit de gevarenzone. Ivo van Hove baseerde zich op het scenario van John Cassavetes' film 'Faces' (1968): een keuze voor de meest theatrale film van een cineast wiens grote liefde het theater en het acteren was. John Cassavetes (1929-1989), boegbeeld van de Newyorkse onafhankelijke cinema, begon zijn carrière als acteur en nam die ervaring mee naar zijn regisseursstoel: zijn films zijn vaak gebaseerd op zelfgeschreven scenario's en gefilmd met meerdere camera's in plan-séquence-scènes, zodat de acteurs net als in het theater continu kunnen doorspelen. Eerder dan een afgerond verhaal toont hij close-ups van lichamen en gezichten in beweging. 'Faces' is daar het meest extreme voorbeeld van: het is een aaneenschakeling van close-ups, een maalstroom van intense confrontaties waarin individuen hopeloos proberen echt contact met elkaar te hebben. Een aaneenschakeling ook van gelach: in intensiteit, lengte en toonhoogte, bij elk personage verschillend en telkens balancerend op de grens tussen geluk en wanhoop. Omwille van hun 'infrataal' - accent, klankkleur, gelach, gestotter - plakken critici het etiket 'onvertaalbaar' op de films van Cassavetes. Dat is koren op de molen van regisseur Ivo van Hove, die bij elk stuk de gepaste vertaler lijkt te vinden: was dat Leonard Nolens voor 'Caligula' en Eric De Kuyper voor 'De Tramlijn die Verlangen heet', nu is Gerardjan Rijnders de uitverkoren schrijver om Cassavetes' snedige dialogen van een Nederlands equivalent te voorzien. Vormelijk wil van Hove de grens tussen publiek en spelers zo klein mogelijk maken. Net als 'Splendid's' in 1994 - toen Jean Genets tekst opgevoerd werd op zes kleine, rollende podia, opgesteld tussen het publiek - belooft 'Koppen' een echte performance te worden waarin het hele gezelschap van Het Zuidelijk Toneel meespeelt. Een deel ervan gaat later op het jaar in zee met Guy Cassiers. Ooit speelde hij nog mee in de eerste producties van Ivo van Hove. Nu regisseert hij bij diens gezelschap en in co-productie met deSingel het eerste deel van Johann Wolfgang von Goethes 'Faust'. Het verhaal is bekend: de duivel Mefistofeles krijgt van God de toestemming de integriteit van Faust op de proef te stellen. Hij sluit een pact met de kamergeleerde: als Mefistofeles Faust een moment van absoluut geluk kan bezorgen, krijgt hij diens ziel. Faust wordt weer jong en verkent de wereld van passie en lust. Maar het gaat fout als hij verliefd wordt op Greetje en haar verleidt. Van de zoektocht van Faust wil Guy Cassiers ook een theatrale zoektocht maken, waarin beeld, taal en geluid de wereld scheppen die Mefistofeles voor Faust oproept. Aan de hand van de barokke, poëtische en voor ons vervreemdende taal van Goethe onderzoekt hij de relatie tussen taal, werkelijkheid en personages: Mefistofeles, voor wie taal een spel is en elk woord iets anders kan betekenen naargelang de situatie. Faust, die in zijn zoektocht naar waarheid de taal vertrouwde, maar haar nu, in zijn zoektocht naar geluk, wantrouwt. En Greetje, altijd op zoek naar de juiste woorden om de juiste gevoelens uit te drukken. Het Huis van Boem tekent voor klank en muziek, vaste scenograaf Jan Ver-sweyveld voor het decor. Sinds 'De pijl van de tijd' (1994) krijgen beeld, klank en muziek in de voorstellingen van Guy Cassiers evenveel ruimte als het woord. Vaak leiden ze elk een eigen leven: de afzonderlijke zintuiglijke waarnemingen worden van elkaar losgekoppeld, als was Cassiers een adept van het analytisch kubisme. Hij zoekt doelgericht een graad van abstractie op: 'Hoe reëler een kunstwerk is, hoe beperkter het wordt, hoe minder kracht het heeft voor het grote publiek. De kracht van het theater is de suggestie. Het mooie is dat het vertrekt vanuit een leugen. Daarom kan ik niet zeggen dat ik probeer een waarheid te vertellen. Een toeschouwer kan voor zichzelf waarheden formuleren, maar ik denk niet dat het binnen het theater mijn functie is om dat te pretenderen. Theater heeft voor mij veel meer te maken met het weglaten, met het uitzuiveren van wat buiten gebeurt, dan met creëren.'