Wales

Wales

Wales (Welsh: Cymru, Land van broederschap) is een voormalig prinsdom en een onderdeel van het Verenigd Koninkrijk.

Regio's

Noord-Wales Noord-Wales is in het noorden van Wales Noord-Wales Het grootste gedeelte van Noord-Wales wordt in beslag genomen door het ruige bergland van Snowdonia, dat sinds 1951 is uitgeroepen tot nationaal park (214.159 ha). In dit park ligt ook de hoogste top van Wales en Engeland, de Mount Snowdon (Welsh: Yr Wyddfa Fawr en 1085 meter hoog). De omringende bergen worden meestal niet veel hoger dan 900 meter, onder andere de Cader Idris (892 m). De Cader Idris verbindt de zacht glooiende heuvels van Midden-Wales met de alpiene bergwereld in het noorden. Vanaf Ogwen in het noorden kunnen vele toppen beklommen: de Tryfan (917 m), de Glyder Fach (995 m), de Glyder Fawr (999 m) en enkel toppen van de Carneddau Range, zoals de Carnedd Dafydd (1044 m) en de Carnedd Llewelyn (1062 m). Van het Snowdon-massief lopen verschillende grote dalen richting zee. Verschillende rivieren hebben in de ijstijd brede valleien of delta’s doen ontstaan, zoals de Dwynyd, de Glaslyn, de Conwy, de Mawddach, de Dysynni en de Dovey. In de omgeving van Nant Gwynant, Llanberis en Tal-y-llyn liggen in de dalen enkele bergmeren. Snowdonia heeft verder een zeer afwisselend landschap met open heidehoogvlakten, bergweiden, ruige bergkammen, smalle dalen en valleien. Het vlakke eiland Anglesey en het golvende schiereiland Llyn staan bekend om hun prachtige, sterk gelede kusten.

Midden-Wales Midden-Wales is in het midden van Wales. Het vrijwel onbewoonde Midden-Wales is vooral groen en heuvelachtig. In dit gebied liggen de Cambrian Mountains, een van noord naar zuid lopende bergketen met tamelijk steile hellingen, diepe, langgerekte dalen en deels beboste, deels met heide en gras bedekte hoogvlakten. De Cambrian Mountains reiken tot de zuidelijke uitlopers van Snowdonia en strekken zich uit van Caernarfon in het noorden tot Carmarthen bij Swansea in het zuidwesten. De hoogste top van de Cambrian Mountains is de Aran Mawddwy met 905 meter.

Zuid-Wales Het landschap van de zuidoostelijke ‘Valleys’ is ernstig aangetast door de winning van kolen en de bouw van ijzer- en staalfabrieken. De bekendste ‘valleys’ zijn Vale of Neath, Dulais Valley, de Rhondda Valleys (Rhondda Fawr, grote Rhondda en Rhondda Fach, kleine Rhondda), Taff en Cynon Valleys, Rhymney Valley, Sirhowey Valley en Ebbw Valley. De rest van Zuid-Wales is qua natuurschoon nog wel prachtig, met onder andere het woeste, bergachtige Brecon Beacons National Park (135.144 ha). Dit gebied wordt gekenmerkt door een aantal vrijwel boomloze heuvelruggen, onderbroken door langgerekte, van noord naar zuid lopende rivierdalen. Van oost naar west lopen de Black Mountains (hoogste top: Waun Fach met 811 meter), de Brecon Beacons (hoogste top: Pen y Fan met 886 meter) en de Fforest Fwar (hoogste top Fan Gihirlich met 726 meter). In dit gebied ligt ook nog de Black Mountain (Welsh: Mynydd Du met een hoogte van 802 m). In het zuidwesten ligt het Pembrokeshire Coast National Park met zijn magnifieke rotskust. Ruige rotspartijen, vogeleilanden, brede baaien, stranden en kleine inhammen wisselen zich hier af. Verder is het gebied vrij vlak met een agrarisch getint binnenland. Het schiereiland Gower in het uiterste zuiden van Wales is een van de vijf Areas of Outstanding Natural Beauty. Het gebied heeft een gevarieerd landschap met in het binnenland een golvend landschap met afwisselend, weiden en akkers, heide- en gras(hoog)vlakten, bossen en diepe rivierdalen. In het noorden wordt Gower begrensd door kwelders en wadden, zoals de vlakke Llanrhidian Sands en Marsh, onderdelen van de brede monding van de Loughor. De onbewoonde westkust wordt vrijwel geheel in beslag genomen door het strand van de Rhossili Bay, die wordt beschut door de rotswanden met de klippen van Burry Holms en de landtong van Worms Head aan weerszijden. De zuidkust is een aaneenschakeling van grillige rotsformaties, baaien en soms prachtige sneeuwwitte stranden. Afgescheiden van Cefn Bryn, een heuvelketen van rode zandsteen, strekken zich naar het noorden zoutmoerassen uit. Vlak voor de kust ligt het boomloze, vulkanische Skomer Island, een vogelparadijs.

Steden

• Cardiff - de hoofdstad van Wales
• Blaenavon - historisch belangrijk dorpje als centrum van de mijnbouwindustrie tijdens de Industriële Revolutie, en thans een UNESCO Werelderfgoedsite
• Aberystwyth - kust stadje met veel studenten
• Bangor - prachtig universiteitsstadje
• Caernarfon - met Caernarfon Castle
• Conwy - middeleeuws stadje
• Hay-on-Wye - boekenhoofdstad van Wales
• Llandudno - grootste badplaats in Noord-Wales
• Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwyllllantysiliogogogoch - dorpje in Noord Wales met een van de langste plaatsnamen ter wereld
• Swansea - Wales' op een na grootste stad
• Tenby - middeleeuwse ommuurde stad

Info

De hoofdstad van Wales is het in het zuidoosten gelegen Cardiff. Ook Swansea en Bangor zijn belangrijke Welshe steden. Het ligt aan de westkust. Wales is half zo groot als Nederland. Van noord naar zuid ca. 200 km. Oost-west, ca. 180 tot 60 km. Totale kustlengte ca. 1232 km, waarvan 2/3 deel als "Heritage Coast" uit beschermd gebied bestaat. Wales wordt omsloten door drie verschillende wateren. De Ierse zee in het noorden, Bristol Channel in het zuiden en in het westen door St.-George’s Channel en de Cardigan Bay. Wales wordt aan de oostkant afgescheiden van Engeland door Offa’s Dyke (270 km), een grenswal van noord naar zuid. Wales grenst aan vier verschillende Engelse graafschappen: Cheshire, Shropshire, Hereford & Worcester en Gloucestershire. Tot Wales behoort ook het eiland Anglesey, dat met het vasteland is verbonden door de Menai-brug en de Britanny-brug.

Geografie

Wales ligt in het Verenigd Koninkrijk, ten westen van Engeland. Het landschap wordt gedomineerd door meren, heuvels en hoogland.

Bevolking

De meeste mensen wonen in het zuiden van Wales, waar ook veel industrie te vinden is.

Arriveren

Per vliegtuig

Wales telt 2 luchthavens, beiden in het zuiden van het land, en een aantal kleinere vliegvelden voor regionaal verkeer en zweefvliegtuigjes.

De grootste luchthaven is 1 Cardiff Airport ten zuid-westen van de hoofdstad. Deze luchthaven telt de meeste internationale verbindingen, waaronder een rechtstreekse vlucht van/naar Schiphol met KLM. De meeste internationale verbindingen vanaf Cardiff Airport zijn met Zuid-Europese bestemmingen (Spanje, Canarische Eilanden, Griekenland, Turkije) via budget maatschappijen, die de Welshe bevolking toelaten om het regenachtige klimaat te ontvluchten tijdens de zomermaanden. Tussen de vakantieperiodes is het aantal bestemmingen van/naar Cardiff Airport eerder beperkt. De benaming Cardiff Airport is misleidend want de luchthaven ligt ongeveer 25 km van de hoofdstad. Er is een treinverbinding van de luchthaven naar het stadcentrum, via het station 2 Rhoose Cardiff International Airport. Een station in of onder de luchthaventerminal zoals men dat gewend is in België of Nederland vond men hier evenwel te gebruiksvriendelijk, daarom is het station niet alleen ver verwijderd van de luchthaventerminal, maar ook nog aan de andere kant van de landingsbaan. Wie het station wilt bereiken moet 3.6 km te voet om de landingsbaan heen lopen. Afhankelijk van het tijdstip van de dag kan het dus gemakkelijker en sneller zijn een rechtstreekse bus van de luchthaventerminal naar Cardiff te nemen. Lijnbussen stoppen gelukkig wél net voor het terminalgebouw.

De tweede luchthaven is 3 Swansea Airport. Deze luchthaven is kleiner dan die van Cardiff en bedient hoofdzakelijk regionale verbindingen, enkele verbindingen naar Engeland en Schotland, en wekelijkse vluchten naar de kanaaleilanden Guernsey en Jersey. In tegenstelling tot Cardiff Airport heeft Swansea Airport geen treinstation, dus een pendelbus is de enige manier om Swansea te bereiken, de afstand is ca. 10 km.

Wie naar het Noorden van Wales wil reizen, kan beter naar 4 Liverpool Airport vliegen, dat niet zover van Noord-Wales vandaan ligt en betere lokale en internationale verbindingen heeft.

Per trein

Het zuiden van Wales is goed bereikbaar per trein, met directe verbindingen vanuit Manchester Picadilly (via Shrewsbury), Bristol, en Birmingham (via Gloucester).

Vanuit België en Nederland is er een spoorverbinding via de Eurotunnel, mits een overstap in London. De Eurostar rijdt dagelijks van Amsterdam en Brussel naar 5 London St. Pancras International (tickets vooraf te boeken via de Eurostar website). Van St. Pancras is er een overstap via metro naar 6 London Paddington, en rechtstreekse treinverbindingen (verzorgd door GWR, tickets te boeken via de GWR website) reizen meermaals dagelijks van Paddington naar Cardiff en Swansea. Deze intercity's hebben een reistijd van ca. 2u tot Cardiff en 2u30 tot Swansea.

Rondreizen

De geografie van Wales beperkt het aantal mogelijkheden voor lokale verplaatsingen. Het heuvelachtige binnenland is moeilijk te doorkruisen, en verplaatsingsmogelijkheden in de nationale parken (Brecon Beacons en Snowdonia bijvoorbeeld) zijn erg gelimiteerd.

Per trein

Sinds midden jaren '80 lijkt het alsof de Industriële Revolutie in Wales langzaamaan weer wordt teruggedraaid: de koolmijnen werden gesloten, de nijverheid maakt weer plaats voor schapenhouderij, en grote delen van het spoornetwerk zijn inmiddels opgedoekt. Waar er nog wél spoorverbinding aanwezig is, laat de frequentie op de lijnen en infrastructuur vaak te wensen over. Swansea bijvoorbeeld, qua bevolkingsomvang vergelijkbaar met Gent en de op één na grootste stad van Wales, heeft maar één enkel stationnetje met amper 4 sporen. Dat geen enkel van die 4 sporen geëlektrificeerd is, is al veelzeggend. Elektrische treinen zijn in Wales nog een nieuwigheid waar mensen naar komen kijken en rijden enkel op een handvol "gemoderniseerde" lijnen, overal anders zijn dieseltreinen nog de standaard. Dit betekent niet noodzakelijk dat er een gebrek is aan comfort, zelfs de dieseltreinen zijn tegenwoordig uitgerust met airco en faciliteiten om fietsen mee te nemen.

Zich per trein verplaatsen in Wales vereist dus de nodige planning. Hou er rekening mee dat in sommige stations er maar 2 of 3 treinen per dag stoppen (bv. Pantyffynnon), en soms alleen tijdens weekdagen. Spoorlijnen in het zuiden van Wales worden soms enkel gebruikt voor goederenvervoer, en hebben geen stations waar passagiers kunnen op- of afstappen (bv. Blaendulais). Het dichtstbijzijnde station publieke station ligt vaak tientallen kilometers verderop. Check routeplanners om dichtstbijzijnde stations te vinden.

Net zoals elders in het Verenigd Koninkrijk wordt ook in Wales het (resterende) spoornetwerk uitgebaat door verschillende operatoren. Transport for Wales (afgekort TfW) is de nationale spoormaatschappij en verzorgt het gros van de lokale verbindingen. Sommige stations langs de grens met Engeland, en de kuststeden in het zuiden van Wales (Swansea, Cardiff, Newport) worden echter ook bediend door Engelse maatschappijen (Great Western Railway (GWR), CrossCountry, Arriva, ...) wat planning heel wat moeilijker maakt omdat niet alle tickets geldig zijn bij alle maatschappijen. Van Swansea naar Cardiff reizen bijvoorbeeld kan met een TfW stoptrein die elk uur rijdt, of met een GWR intercity naar London Paddington elke 2 uur — maar enkel mits je het juiste ticket hebt.

Per fiets

De afbouw van het spoornetwerk heeft ook één duidelijke winnaar, en dat is het Nationale Fietsnetwerk (National Cycle Network, NCN). In onbruik geraakte spoorlijnen worden door fietsersbond Sustrans omgevormd tot geasfalteerde fietsroutes. Fietsroutes die gebruik maken van dergelijke voormalige spoortrajecten zijn comfortabele verbindingswegen tussen steden, volledig of grotendeels autovrij, en zonder te steile hellingen. Bestaande bruggen en tunnels zijn overgenomen, en de uitzichten zijn zonder meer imposant. Fietsen over het 1 Cefn Coed Viaduct in Merthyr Tydfil, een geklasseerde constructie uit 1866, is bijvoorbeeld op zich al de moeite waard. De meest recente kaart van het Nationale Fietsnetwerk kan worden geraadpleegd op de website van Sustrans. Het netwerk heeft de hoogste dichtheid ten zuiden van de Brecon Beacons, tussen Swansea en Newport. De voornaamste routes zijn Route 4 (van Bristol tot het verste punt van Wales aan St. Davids), Route 8 (van Cardiff door de Brecon Beacons tot Holyhead in het noord-westen van Wales), en Route 82 van Cardigan tot Bangor door Snowdonia National Park.

Bewegwijzering van Route 8 op het Nationale Fietsnetwerk. De blauwe stickers met rode achtergrond springen gemakkelijk in het oog.

De routes van het Nationale Fietsnetwerk zijn doorgaans goed aangegeven op de hoofdroutes, en nogal variabel op minder populaire routes. Let op de blauwe bordjes of stickers die het routenummer aangeven met witte cijfers op een rode achtergrond. Wanneer cijfers tussen haakjes staan, betekent dit dat de route in kwestie leidt naar de aangegeven route, te vergelijken met een oprit of afrit. Het kan nuttig zijn om een afgedrukte kaart mee te nemen omdat de bewegwijzering soms verstopt is door begroeiing, ontbreekt, of is gevandaliseerd en onleesbaar gemaakt.

Ondanks de inspanningen om steile hellingen te minimaliseren op de routes van het Nationale Fietsnetwerk, zijn beklimmingen of afdalingen niet helemaal te vermijden — gemarkeerde routes leiden nooit exact tot de gewenste bestemming. Steile afdalingen in combinatie met regen leiden tot snelle slijtage van remblokken, dus het is aanbevolen om gereedschap en extra remblokken mee te nemen voor langere tochten. Op sommige routes ligt er zwerfvuil, en gebroken glas komt helaas zeer vaak voor. Een extra binnenband in de rugzak neemt niet veel plaats in maar kan veel frustraties verhinderen. Moutainbikes zijn aanbevolen vanwege de doorgaans dikkere banden dan stadsfietsen.

Tot slot: het weer in Wales is zo mogelijk nog onvoorspelbaarder dan elders op de Britse Eilanden, en een zonnige ochtend kan razendsnel omslaan naar een gutsende regenbui. Omdat veel routes door onbegroeide landschappen leiden, is er weinig mogelijkheid tot beschutting, en het dichtstbijzijnde dorp blijkt steeds verder weg dan gedacht bij een wolkbreuk. Regenbestendige kledij is geen overbodige luxe, ongeacht het seizoen.

Taal

Wales kent 2 officiële talen die naast elkaar bestaan, Welsh en Engels. Welsh is een Keltische taal die meer gemeen heeft met Cornisch en Iers dan met Engels. De taal draagt bij aan de charme van Wales. Bewegwijzering, informatieborden, aankondigingen in stations, menukaarten, brochures enz. zijn ofwel tweetalig, ofwel is zowel een Welshe als Engelse versie beschikbaar. Sommige plaatsnamen klinken hetzelfde in Welsh en Engels, bijvoorbeeld Cardiff heet Caerdydd in Welsh en wordt hetzelfde uitgesproken (de letter 'y' is een klinker in Welsh). Soms is de Engelse en Welshe benaming echter volledig verschillend, bijvoorbeeld Swansea heet Abertawe in Welsh. Het kan dus nuttig zijn om adressen van bestemmingen, attracties, hotels enz. bij de hand te hebben in beide talen.

In Wales is men trots op de taal Welsh, een van de oudste talen die gesproken worden op de Britse Eilanden, en het aantal sprekers neemt jaar na jaar nog toe dankzij inspanningen van de Welshe overheid. Iedereen in Wales spreekt Engels, en zeker in de grote zuidelijke kuststeden is Engels de voertaal. Nederlands wordt nergens gesproken of verstaan, dus een minimale kennis van het Engels is vereist om comfortabel rond te geraken. Men zal echter zeer waarderen dat toeristen eenvoudige zinsconstructies of begroetingen in het Welsh proberen uit te spreken. In het midden en noorden van Wales wordt Welsh vaker gebruikt, en in kleine dorpen is het de voertaal. Welsh wordt ook geassocieerd met de onafhankelijkheidsbeweging voor Wales, dus er is zeker ook een politiek aspect aan het gebruik van de taal.

Enkele veelgebruikte uitdrukkingen in het Welsh:

• bore da - goedemorgen
• croeso - welkom
• diolch - bedankt
• hwyl - dag
• dydd da - goedendag

Bekijken

Snowdon massif

• Wales bezit drie National Parks, nationale parken: Snowdonia, Pembrokeshire Coast en Brecon Beacons, die tezamen een oppervlakte van 4100 km², een vijfde deel van Wales, beslaan. Het overgrote deel van de gronden in deze gebieden is in handen van particulieren of wordt beheerd door Forestry Enterprise, National Trust, watermaatschappijen en grote landeigenaren. De drie Park Authorities, beheersorganisaties, richten zich vooral op het verbeteren en onderhouden van de toegankelijkheid voor en voorlichting aan bezoekers.
• Gower, de Wye Valley, Clwydian Range, Anglesey en Ll^yn hebben het predikaat Areas of Outstanding Natural Beauty gekregen. Deze streken worden intensiever gebruikt als landbouwgebied en zijn minder toegankelijk voor toeristen.
• Veertien lange, onaangetaste stukken van de kustlijn Glamorgan, Gower, Pembrokeshire, Ceredigion, Ll^yn, Anglesey en Great Orme zijn uitgeroepen tot Heritage Coast. De National Nature Reserves (NNR) hebben de status van beschermd natuurgebied, waar bezoekers beperkt of geen toegang hebben. In totaal zijn er 49 van deze terreinen. Wales telt slechts één Marine Nature Reserve op het eiland Skomer voor de kust van Pembrokeshire. De Sites of Special Scientific Interest (SSSI) zijn terreinen met (wetenschappelijk) interessante fauna, flora, geologie of natuurverschijnselen.

Eten

De Britse Eilanden hebben terecht een bedenkelijke reputatie wat culinaire tradities betreft. Wales is hierop geen uitzondering, dus culinaire hoogstandjes moet men hier niet verwachten. Dat gezegd zijnde is de Welshe keuken wel gevarieerder dan de Engelse, en ruimer dan enkel en alleen fish and chips. De gerechten die geserveerd worden in zogenaamde gastro pubs zitten gewoonlijk wel goed qua prijs-kwaliteitverhouding. Zeker pubs in kleinere dorpen of op het platteland serveren doorgaans hartelijke gerechten in deftige porties. Wales heeft enkele typische gerechten, zoals de Welsh rarebit, een toast met cheddarkaas.

Noch het klimaat noch de topografie van Wales leent zich goed tot landbouw, en het zal dan ook niet verbazen dat producten afgeleid van schapen- en geitenteelt de Welshe keuken domineren. Schapen- en geitenkaas is populair en wordt verwerkt in veel gerechten. Elk zichzelf respecterende inn, pub, of restaurant heeft ten minste één gerecht met schapenvlees op het menu staan. Gestoofd, gebakken, of gegrild vlees vormen de basis van de meeste gerechten. Vegetariërs worden in Wales niet serieus genomen, en in veel eetgelegenheden staan er weinig of geen vegetarische gerechten op het menu.

Rondom